Tegese manungsa mung bisa nyenyuwun lan
mbudidaya, kasil orane kabeh gumantung saka kersane Gusti Kang Maha Kuwasa.
Unen-unen iki mujudake salah sijine bukti menawa wong Jawa tansah eling menyang
Gusti kang paring urip. Wong iku tansah nduweni kapitayan ngenani sangkan
paraning dumadi adhedhasar ajaraning agama sing dianut.
Kapitayan kayadene sing kawedharake dening
paribasan iki isih mbalung sungsum tumrap wong Jawa. Senadyan mbok menawa lali
unen-unene, nanging wawasan lan patrape tansah ngugemi ajaran mau. Buktine akeh
paribasan liya kang sejatine ana sambung rapete karo ajaran iki. Contone
alon-alon waton kelakon, kebat kliwat, ngangsa marakake brahala, sabar-subur,
ana dina ana upa, ora obah ora mamah. Kanthi mangkono, cetha menawa wong Jawa
ora nate ninggalake pranatan batin kang wis ngoyod wiwit jaman kuna makuna.
Kaya ta paribasan iki, obah osiking ngalam donya ana sing nata. Ananging
manungsa iku uga dudu wayang. Dheweke diparingi akal budi, saengga bisa
ngerteni apa kang ora dingerteni makhluk-makhluk liyane. Contone, sepira
anggone ndhandha menawa uripe manungsa iku mung saderma, lan kabeh gumantung
saka Kang Gawe Urip, kayadene sing kacihana ing paribasan iki.
Manungsa winenang ngundi, purba wasesa ing
astane Gusti
Artinya manusia hanya bisa berdoa dan berusaha,
berhasil tidaknya semua tergantung kehendak Tuhan Yang Mahakuasa. Peribahasa
ini merupakan salah satu bukti bahwa orang Jawa selalu ingat kepada Tuhan Sang
Maha Pemberi Hidup. Orang Jawa selalu memiliki kepercayaan mengenai asal mula
keberadaan diri mereka dan tempat mereka bergantung, berdasarkan ajaran agama
masing-masing.
Kepercayaan seperti dalam peribahasa ini masih
mendarah daging dalam kehidupan oeang-orang Jawa. Meskipun lupa kalimatnya yang
benar, pengetahuan dan perilaku keseharian mereka selalu setia dengan ajaran
tersebut. Terbukti, banyak peribahasa lain yang terkait dengan peribahasa ini.
Misalnya, alon-alon waton kelakon, kebat-kliwat, ngangsa marakake brahala,
sabar subur, ana dina ana upa, ora obah ora mamah. Dengan demikian,
jelaslah bahwa orang Jawa tidak pernah meninggalkan religiusitas yang sudah
mengakar sejak zaman nenek moyang. Contohnya peribahasa ini, yang berarti
kesadaran bahwa segala denyut kehidupan di dunia ini ada yang mengatur.
Walaupun begitu, toh manusia bukan wayang. Mereka dibekali akal budi sehingga
mampu mengetahui banyak hal yang tidak diketahui oleh makhluk-makhluk lain.
Contohnya, bagaimana memunculkan kesadaran bahwa kehidupan manusia itu semata-nata
tergantung kepada Sang Pencipta, seperti termaktub dalam peribahasa ini.
Ngudi napa ngundi?
ReplyDelete